Ο βρυγμός ή βρουξισμός είναι ένα αρκετά συνηθισμένο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ολοένα και μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού( 5-20%) , κυρίως λόγω αυξημένων επιπέδων άγχους και του έντονου ρυθμού ζωής. Ορίζεται ως το μη φυσιολογικό σφίξιμο ή τρίξιμο των δοντιών κατά τη διάρκεια του ύπνου αλλά και κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ως παραλειτουργική συνήθεια, γίνεται ασυνείδητα, δηλαδή χωρίς τη θέλησή μας και συχνά συνδέεται με διαταραχές του ύπνου, όπως η αποφρακτική Υπνική Άπνοια.
Συνήθως τα άτομα το αντιλαμβάνονται την ώρα που σφίγγουν τα δόντια τους ή από το θόρυβο που παράγεται από το τρίξιμο. Στο 80% των περιπτώσεων όμως δεν ακούγεται ήχος κατά τα επεισόδια του βρυγμού. Συμβαίνει σε όλες τις ηλικίες τόσο στη νεογιλή όσο και στη μόνιμη οδοντοφυΐα, με λίγο μεγαλύτερη συχνότητα στις γυναίκες. Έχει διαπιστωθεί από έρευνες ότι το χρονικό διάστημα του βρυγμού είναι περίπου 5 λεπτά/ανά 1 με 1,5 ώρα κατά τη διάρκεια μιας νύχτας.
Πολλοί παράγοντες ευθύνονται για τη εμφάνιση του βρυγμού με νούμερο ένα τα αυξημένα επίπεδα άγχους. Οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητας, τα επαγγελματικά ή οικονομικά προβλήματα καθώς και το κάπνισμα, η καφεΐνη (παραπάνω από 6 φλιτζάνια), η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ αποτελούν παράγοντες κινδύνου. Η παρουσία του βρυγμού είναι 3 φορές συχνότερη στους καπνιστές.
Παλιότερα επικρατούσε η αντίληψη ότι η κακή σύγκλειση και οι κακές προσθετικές εργασίες προκαλούν τον βρυγμό αλλά πλέον δεν τεκμηριώνεται από καμία επιστημονική μελέτη. Αντίθετα έχει διαπιστωθεί από πολλές έρευνες ότι σχετίζεται με νευρολογικές και ενδοκρινολογικές διαταραχές καθώς και με διαταραχές του ύπνου και της αναπνοής. Ακόμη η κληρονομική συσχέτιση δεν αποκλείεται από την αιτιοπαθογένεια του βρυγμού.
Το συνεχές τρίξιμο/σφίξιμο των δοντιών οδηγεί σε μη φυσιολογική οδοντική φθορά με εμφανείς μασητικές αποτριβές σε όλα τα δόντια με αποτέλεσμα την επιπέδωση των οπισθίων δοντιών. Οι επιφάνειες των δοντιών εμφανίζονται επίπεδες λείες και γυαλιστερές. Σε προχωρημένο στάδιο δύναται να προκληθεί και πολφική βλάβη(βλάβη στο νεύρο του δοντιού λόγω αποκάλυψής του) . Επιπλέον τα δόντια είναι επιρρεπή σε κατάγματα λόγω των αυξημένων τάσεων που συσσωρεύονται κατά το σφίξιμο ή τρίξιμο. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα δόντια ενός ατόμου χωρίς βρυγμό έρχονται σε επαφή για περίπου 10 λεπτά το 24ωρο. Αντίθετα σε ένα βρυγμομανή τα δόντια εφάπτονται από 30 λεπτά έως και 3 ώρες το 24ωρο. Επιπλέον οι δυνάμεις που ασκούνται στα δόντια και τις αρθρώσεις σε μια νύχτα βρυγμού ισοδυναμούν με τις δυνάμεις που ασκούνται στη μάσηση καθόλη τη διάρκεια ζωής ενός ανθρώπου! Οι δυνάμεις αυτές είναι πλάγιες με αποτέλεσμα την διεύρυνση του περιοδοντικού συνδέσμου και την αυξημένη κινητικότητα των δοντιών σε πιο προχωρημένα στάδια. Ως επακόλουθο είναι η εμφάνιση ή η επιδείνωση ουλίτιδας ή περιοδοντίτιδας. Υπάρχει ωστόσο και μια ομάδα βρυγμομανών που σφίγγουν τα δόντια τους χωρίς να έχουν οδοντικές βλάβες.
Ο έντονος βαθμός μυϊκής δραστηριότητας οδηγεί σε κόπωση των μυών του στοματογναθικού συστήματος και την εμφάνιση των παρακάτω συμπτωμάτων :
- Πονοκέφαλοι(κυρίως μετά το πρωινό ξύπνημα)
- μυικός πόνος ή πόνος στις αρθρώσεις( πόνος στη περιοχή του αυτιού που δεν σχετίζεται με ωτίτιδα ή άλλη παθολογία του αυτιού)
- πόνος κατά τη μάσηση
- ενοχλήσεις ή ήχοι στην περιοχή της κροταφογναθικής άρθρωσης
- κόπωση μασητήριων μυών
- περιορισμένη κινητικότητα κάτω γνάθου
- διακοπή ύπνου
- Ήχοι από το τρίξιμο των δοντιών κατά τη διάρκεια του ύπνου
- Εντυπώματα στη πλάγια επιφάνεια της γλώσσας
Η αντιμετώπιση του βρυγμού ξεκινάει με την αναγνώριση του προβλήματος. Ο βρυγμός που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της ημέρας αντιμετωπίζεται κυρίως με αλλαγή συμπεριφοράς, προσπάθεια ελάττωσης του άγχους και αποφυγή στρεσσογόνων συνηθειών. Ο ασθενής μαθαίνει να αντιλαμβάνεται τη στιγμή που σφίγγει τα δόντια του και τότε συνειδητά σταματάει το βρυγμό και φροντίζει να χαλαρώνει τη γνάθο του και να κρατά τα δόντια στην κανονική τους θέση και όχι σε επαφή μεταξύ τους.
Όσον αφορά τον νυχτερινό βρυγμό το σημαντικότερο κομμάτι της θεραπείας αφορά στην κατασκευή ενός ακρυλικού ενδοστοματικού νάρθηκα βρυγμού (διαφανές μασελάκι) ή νάρθηκα σταθεροποίησης.
Πρόκειται για μια κινητή συσκευή ,κατασκευασμένη από σκληρή ακρυλική ρητίνη, η οποία εφαρμόζει στη μασητική επιφάνεια και κοπτικό χείλος συνήθως των δοντιών της άνω γνάθου, αποτρέποντας την άμεση επαφή με τους ανταγωνιστές . Εάν λείπουν πολλά δόντια στην άνω γνάθο επιλέγεται η κάτω γνάθος για την κατασκευή του νάρθηκα.
Ο νάρθηκας αυτός είναι εξατομικευμένος και όχι του εμπορίου ,παρέχεται από τον οδοντίατρο, έχει χαμηλό κόστος, είναι εντελώς ανώδυνος και φοριέται κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Τα οφέλη του νάρθηκα είναι :
- Αποφυγή περαιτέρω αποτριβής των δοντιών
- Χαλάρωση των μασητήριων μυών
- Αποφόρτιση κροταφογναθικών αρθρώσεων
- Συγκλεισιακή εξισορρόπηση
- Ανάπαυση μυών προσώπου και του αυχένα
- Αντιμετώπιση πονοκεφάλων
- Θεραπεία αποφρακτικής άπνοιας
Πέρα από τους παραπάνω τρόπους αντιμετώπισης συνιστάται περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης, διακοπή του καπνίσματος και ασκήσεις χαλάρωσης των μασητήριων μυών. Η αποφυγή μάσησης τσίχλας και σκληρών τροφών που επιβαρύνουν τους ήδη καταπονημένους μύες βοηθά πολύ στη μείωση του πόνου στη περιοχή της κροταφογναθικής άρθρωσης. Μυοχαλαρωτικά, αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορεί να βοηθήσουν αλλά θα πρέπει να λαμβάνονται αυστηρά μετά από συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό.
Λυκοτσέτα Παναγιώτα
Οδοντίατρος ΑΠΘ